Kur’an hakkında yazı yazmayalı yaklaşık iki yıl oldu. Kur’an’daki bir deyimi anlamaya çabalarken yeniden buluşmuş olduk. Lafı uzatmadan Bakara 189’u inceleyelim.

Sana, ayın evrelerini soruyorlar. De ki: "O, insanlar ve hacc ibadeti için bir zaman ölçüsüdür." Evlere arkalarından girmeniz birr* değildir; birr, takvalı davranmaktır. Öyleyse evlere kapılarından girin. Allah'a karşı sorumluluğunuzun bilincinde olun ki kurtuluşa erebilesiniz. (BAKARA 189)

Bu ayeti görüp de ne demek istiyor diye düşünmeyen yoktur sanırım. Çünkü ayın evreleri ile ilgili peygambere soru sorulmasının ardından evlere arkalarından girmeniz birr değildir diyen bir deyim geliyor. Ayet kendi içinde kopuk ve anlam bütünlüğü yokmuş gibi duruyor. Asıl sorun da burada başlıyor. Çünkü çeviriler tam olarak tatmin edici şekilde ayeti anlamamızı sağlamıyor. Kaldı ki Arapların da kafası bizim gibi karışık olmalı. Çünkü bu deyimi anlamaya onlar da bizim kadar muhtaç.

Burada önemli hususlardan biri “birr” kelimesinin ne olduğudur. Birr kelimesine iyilik, erdemlilik, hayır, erginlik vs. anlamlar verilmiş. Ancak birr’in mutlak olarak ne anlama geldiğini bilmesem de birr’in takvalı olmak olduğunu ayet söylüyor. O halde ben birr kelimesine takvalı davranmak diyeceğim. Takva nedir? Sorusu ise başka bir tartışma konusudur. Ona hiç girmeyelim.

Ayın evreleri ile ilgili bir soruda Allah niçin insanları düzgün davranmayı çağırır? Muhtemelen ya sorunun içeriği doğru veya dürüstçe değildir ya da sorunun sorulma üslubu yanlıştır. Ya da soru yanlış kişiye sorulmuştur. Ben bu ayetten üçüncü seçeneği anlıyorum. Soru yanlış kişiye sorulmuştur. Eve kapıdan girmek deyimi bir işe doğru bir bakış açısıyla yaklaşmak veya işin doğasına uygun hareket etmek olarak gören insanlar var ki benim de görüşüm bu yöndedir. Çünkü bir soru sonrası insanların uyarılması doğru veya dürüst hareket etmedikleri için uyarıldıklarını gösterir. O halde Eve arka kapıdan girmek bir olaya yanlış bir bakış açısıyla yaklaşmak veya işin doğasına aykırı hareket etmek olarak algılayabiliriz. Bu deyimi de kendi anladığım şekliyle sizinle paylaştıktan sonra ayeti nasıl anladığımı ifade edeyim

Ayet peygamberimize soru soranların ya içerik olarak ya üslup olarak ya da sormamaları gereken birine sorarak yanlış yaptıklarını evlere arka kapılardan girmeyin diyerek ifade ediyor. Eğer sorun üslüp veya üsul bilmemezlik ise uslüne göre ya da doğru bir üslup ile sorunuzu sorun. İşin arkasında başka niyetlere kapı aralayacak şekilde sormayın demiş olabilir. Eğer sorun sorunun içeriğindeyse peygamberimize uzmanlık alanı dışında sorular sorulmaya çalışılıyor demektir. Ayın evreleri soruluyorken işin astronomi uzmanlığı gerektiren kısımlarına girilmiş ve sanki peygamber her şeyi biliyor her konuda uzmanmış gibi yaklaşılmış olabilir. Hâlbuki peygamberimiz fizikçi, matematikçi veya doktor değildi. Ona soru sorulurken her konuda uzmanmış gibi yaklaşanlara bir uyarı olarak bu deyim yerinde duruyor. Eminim millet gelip hastalıkları hakkında tedavi önerisi almaya da çalışmıştır. Bugün bile cinci hocalardan medet umanlar o dönem de bunu peygamberimize muhakkak yapmıştır. Oysaki peygamberimiz tıp uzmanı değildi. Bu da onu uzmanlık alanı dışındaki sorulara muhattap bıraktığı için Allah insanlara evlere kapılarından girin diyerek doğru soruları sormalarını veya peygamberin alanına giren sorular sormalarını istemektedir. Aksi durumu evlere arka kapıdan girmek anlamına geleceğini belirtmiş ki bunu takvalı olmamak olarak tanımlamıştır

Sonuç olarak bu ayetten benim de anladığım şudur: Peygamberimizin görev alanı içerisine girmeyen astronomi vb. bilim dallarıyla ilgili soru sormanın evin kapısından girmek varken arkasından girmeye çalışmak gibi anlamsız bir davranış olarak tanımlıyor. Çünkü astronomi bilen bir uzmana danışmak varken (eve kapısından girmek) astronomi bilgini olmayan Muhammed peygambere gitmek eve arka kapıdan girmeye çalışmaktır